فولاد آلیاژی

برنج، آلیاژ و فلزی است که از ترکیب « مس » و «روی» به دست آمده است. این دو فلز را گداختـه و چنان به هم آمیخته اند که فلز دیگری به نام برنج به دست آمده است.
آلیاژ چیست؟
آلیاژ یعنی فلزی که از ترکیب دو یا چند فلز پدید آمده است. برای مثال، برنج، آلیاژ و فلزی است که از ترکیب « مس » و «روی» به دست آمده است. این دو فلز را گداختـه و چنان به هم آمیخته اند که فلز دیگری به نام برنج به دست آمده است.
گاهی آلیاژ از ترکیب فلزی با یک غیر فلز به دست می آید. مانند فولاد که ترکیبی از « آهن » و « کربن » است. معنای لغوی واژه ی « آلیاژ » ترکیب است که از یک واژه ی فرانسوی گرفته شده است. همیشه به هنگام تهیه یک آلیاژ، اتم های مختلفی به هم می پیوندند. گاهی این پیوند و ترکیب به طور کامل صورت می گیرد، مانند آلیاژ برنج؛ و گاهی به طور قسمتی مانند آلیاژ فولاد.
آلیاژ فولاد به انگلیسی: Alloy steel فولادی است که با عنصرهای گوناگون به صورت آلیاژ درآمده است. برای بهبود ویژگیهای مکانیکی فولاد میتوان از ۱٫۰ تا ۵۰٪ از وزن آن را آلیاژ کرد. آلیاژهای فولاد دو دستهاند: فولاد کمآلیاژ و فولاد پُرآلیاژ. تفاوت میان این دو، میتوان گفت، قراردادی است در حالت کلی وقتی صحبت از «آلیاژ فولاد» میشود منظور فولاد کمآلیاژ است.
خود فولاد در واقع نوعی آلیاژ است. اما تمام گونههای فولاد را آلیاژ نمیخوانند. سادهترین نوع فولاد که تقریباً میتوان گفت آهن است (نزدیک به ۹۹٪) خود با عنصر کربن آلیاژ شدهاست (بسته به نوع فولاد از ۰٫۱٪ تا ۱٪). بنابراین منظور از آلیاژ فولاد، ترکیبی از فولاد، کربن و دیگر عنصرها است. عنصرهایی که بیشتر برای این هدف کاربرد دارند، عبارتند از: منگنز (پرکاربردترین)، نیکل، کروم، مولیبدن، وانادیم، سیلیسیم و بور. و عنصرهای کم کاربردتر عبارتند از: آلومینیم، کبالت، مس، سریم، نیوبیم، تیتانیم، تنگستن، قلع، روی، سرب و زیرکونیم.
از ترکیب عنصرهای بالا با فولاد و آلیاژسازی، برخی ویژگیهای فولاد کربن مانند مقاومت، سختی، چقرمگی، سایش، سخت شدگی و سختی در دمای بالا به گونه درخور توجهی بهبود مییابد. برای دستیابی به بعضی از این ویژگیها باید عملیات حرارتی روی فلز انجام شود.
ویژگیهای یادشده در بالا در کاربردهای ویژهای چون پرّههای توربین، موتور جت، فضاپیماها و رآکتورهای هستهای بسیار مورد نیاز است. به دلیل ویژگیهای فرومغناطیس آهن، بعضی آلیاژهای فولاد و پاسخی که این آلیاژها در محیط مغناطیسی میدهند، اهمیت ویژهای پیدا میکند. در موتورهای الکتریکی و ترانسفورماتورها نیز چنین است.